CLOWNS NOW ALSO IN DUTCH

Als ik de lobby van het eens zo roemruchte Schiller Hotel aan het nog altijd even schilderachtige Amsterdamse Rembrandtplein betreedt, is clown Buster daar al aanwezig, een krant lezende.​

– Ik begrijp dat Engels de voertaal is?
– Nee! Humor is onze voertaal!

Ik zal, kortom, beet, in de maling en bij de neus worden genomen, ik zal in de hoek worden gedreven, voor de gek worden gehouden, in de rondte worden geschopt en er zal zelfs op niet al te zachtzinnige wijze met me worden gesold. Geheel conform de traditie die de drie clowns vergaard aan de tafel zeggen te willen hooghouden, als een draaiend bordje op een scherpe, puntige staak, d.w.z. zonder ook maar op enige manier conservatief-restauratief bezig te willen zijn. Maar laat ik beginnen met de protagonisten  aan u voor te stellen. Ten eerste de clown die er niet is, Sugar, de toneelknecht annex toneelmeester. Er is geen toneel, dus wat is het punt om er eentje in de buurt te hebben? En daarom kunnen wij het voor de doeleinden van dit interview stellen zonder de anders zo onmisbare diensten van dit manusje-van-alles. Jammer, maar het is niet anders. Dat zijn nou typisch van die dingen die niet zouden mogen gebeuren en toch gebeuren. Maar Joey is er wel, de stille clown die niet praat, afstammeling, en zoals zovele anderen, bijnaamgenoot van de wereldwijd beroemde Engelse clown Joseph Grimaldi.

– Waarom zegt-ie niks?
– O, die roept nou al weken dat ie geen woord gaat zeggen, zegt Buster, alsof hij me in een of ander complot betrekt.
– Clowns zijn nu eenmaal niet zulke praters? breng ik voorzichtig in het midden.
– Ja, dat, en alle antwoorden zijn op.

Gelukkig is daar ook nog de zeer spraakzame Coco, die mij vertelt hoeveel zin hij erin heeft. Waarna hij meteen  stil valt. Tenslotte, maar niet tenminste, is daar de iets oudere en wijzere en mogelijkerwijs zelfs droevere Buster, die al op jeugdige leeftijd, als tweeëntwintigjarige variétéartiest, begon met de clown te spelen. Hij houdt alles goed in de gaten om ervoor te zorgen dat de acts binnen de lijntjes blijven. Ja, ze gaan acts doen, maar ook bits, gags, goocheltrucs, losse flodders, frames en monologen (want als je met z’n drieën bent, ben je ook in je eentje en af en toe moet je elkaar alleen laten – daar zit wat in). En niet te vergeten cascades, halsbrekende toeren, de zwaartekracht tartende stunts, kunstjes, pantomime, agressieve acrobatiek, visuele woordspelingen, entrées en side dishes en black-outs (vergeet nooit de black-outs), kortom het standaardrepertoire van de clownerie door de eeuwen heen. Maar met een aantal opmerkelijke verschillen. Niets ligt vast, er is niets constant hetzelfde, zoals in de uitgekauwde, ongevaarlijke, levenloze clownsnummers van het hedendaagse circus, verworden tot louter gags.  En in plaats van het vulmiddel te zijn, de entr’acte, zullen zij de hoofdact, of eigenlijk de enige act zijn van deze derhalve met vulmiddel gevulde avondvullende voorstelling, die nadrukkelijk geen familie- of kindervoorstelling is of wil of kan zijn (al is de jeugd van 8 tot 88 natuurlijk van harte welkom). Deze clowns doen het zonder de gebruikelijke sapperdeflappende flapschoenen, zonder rode dopneus en zonder kleurige kostuums. Schmink is nier verboden, maar wordt alleen ingezet als het een act kan worden, nooit zomaar. Zij brengen ons de kale essentie van het ingewikkelde clownsberoep, aldus Buster:

– Opkomen met je handen in je zakken. De ene clown wil iets van de andere en de derde moet dat leveren. Daar komt het op neer. We klimmen. We vallen. We falen. We slaan. We incasseren. We bouwen op. We breken af. We maken. We slopen. We gaan op de verkeerde kant van de plank zitten. We lopen tegen muren op. We draaien elkaar een loer. We zetten elkaar op het verkeerde afgezette been. We schieten op elkaar als in de klassieke Wilhelm Tell-act. Het publiek zal erom moeten lachen of huilen. Uit medelijden. Met ons. Het gaat om de bombarie eromheen. Terwijl er eigenlijk niks gebeurt. Een clown is ook eigenlijk niks. Daar kan ook eigenlijk niks in zitten, in zo’n clown. Voordeel is wel dat je niet zoveel hoeft uit te leggen, als clown. Je stelt toch niks voor. Dat pointless zijn is inmiddels een kwaliteit van ons.  Pointless International, simply the best! We zijn simpel de besten. Daar schamen we ons niet voor. En daarom durven we het ook aan om internationaal te gaan.

– Wij worden het circus waar alleen de clowns nog over zijn.  De acrobaten zijn weg. De leeuwentemmer. De leeuwen. Alle andere wilde dieren. De vlooien. De olifanten. De vieze hondjes. De melancholiek toeterende zeeleeuwen. De opgeblazen spreekstalmeester. De zingende geit. De zittende eend. De rode haring. De smeltende giraffe. De wenende bloemen. De kwallen die zich voordoen als ballonnen. Alleen wij zijn er nog, zegt Coco, met een wrange glimlach.

– Wij en het publiek! voegt Joey daar, ferm en duidelijk hoorbaar, aan toe.

– Op speciaal verzoek van de autoriteiten zal de zaal elke avond vol zitten, bevestigt Buster. In de ring wordt een situatie gecreëerd waarin het publiek nodig is om te kunnen bestaan. Het publiek participeert in de klassieke zin van het woord, niet in de moderne. Het is de levenskracht die de clowns, de acteurs, naar elkaar leidt en tot elkaar brengt.  Het is een acte de présence, of liever de présence van een act, en in die zin combineren we het beste van het theater met het beste van het circus. Daar komen we vandaan. We zijn in de eerste plaats acteurs.  Of eigenlijk zijn we nu clowns die zich weer verkleden als toneelspelers. Zoals zoveel clowns voor ons zijn we bij toeval clowns geworden, meegedreven op de woelige baren van de omstandigheden. Popov was een goochelaar. Veel clowns zijn ook al wat ouder.

– Het is knoeperdhard. Zelfs gevaarlijk. Je kunt het niet leren, zegt Coco. Het ligt aan de persoon, en aan zijn onkunde, zijn onvermogen en zijn onmachtigheid. Die kun je in hoge mate perfectioneren. Om je eigen niveau van incompetentie te bereiken. Je moet gaan voor de volmaakte mislukking.

– Veel beter! We velen heel de tijd beter! herhaalt Joey mysterieus, bijna diepzinnig.

– Elke clown heeft zijn eigen specialiteit, zijn eigen terrein, zegt Buster. Sommige mensen kunnen bijvoorbeeld heel goed een hoed op hebben. Als we zo iemand vinden, kunnen we hem misschien uitnodigen en kan ie worden ingeschakeld. Dan wordt het een echt circus. Wij zijn acteurs. We kunnen alles. We kunnen liegen, we kunnen zingen. Dansen. Praten. Het gaat erom de klassieke acts of scènes te doen in de dramaturgie van vandaag. We passen ze de hele tijd aan.  

– Now I’m alone! zingt Joey jolig, zich verstoppend onder de tafel. Nu kan ik het doen! Ik doe het! Ik ben het aan het doen!

​– Ja, maar het gaat er ook om dat je er eigenlijk alles aan doet om eronderuit te kunnen komen, om ‘m ongemerkt te smeren, bevestigt Coco. Je wil een act doen, je wil acteren, je bent jezelf, je eigen existentie aan het uitvergroten, maar in feite doe je alles om je eruit te wurmen, om het zo te doen dat het kan mislukken. Daarom zijn de solo’s ook zo belangrijk.

– En we gaan wel voldoen aan de vraag, maar niet aan de verwachting, besluit Buster. Clowns zijn vaak geïrriteerd. Wij zijn sowieso geïrriteerd en als clown kan je die irritatie mooi botvieren op elkaar en op de zaal. Het is hoog tijd dat het weer eens écht ergens over gaat. Dat de werkelijke problemen worden aangepakt. Tijd dat er vragen komen op de antwoorden die deze tijd de hele tijd geeft.

​– Dus wat is uiteindelijk jullie boodschap? vraag ik en voor ik het goed en wel in de gaten heb, ervaar ik een soort black-out. Als ik, sprakeloos, de witte emmer van mijn hoofd til, zit ik hoog op een trapeze en zijn de clowns verdwenen. De hotellobby ligt in puin en ik hoor in de verte alleen nog een wegstervende sirene die verdacht veel op lachen lijkt. De wijde, zinloos internationale en internationaal zinloze, immers onzinnig nationale wereld is gewaarschuwd!

meer

over discordia

over 't Barre Land