De Toneelkijker

Onaangeharkt
Ik vroeg hem mee naar Macbain, niet om nu specifiek over Nirvana te spreken maar omdat ik dacht dat er parallellen te vinden zouden zijn tussen exces in de nacht en de excessen van roem en bloeddorst die we wellicht te zien zouden krijgen. Maar al snel neemt de avond een vlucht en raakt de excesvraag op de achtergrond. Ik vraag hem bij een kopje thee vooraf naar zijn theaterervaringen. ‘Ik herinner me een bezoek aan de Stopera, met mijn vader mee, een opera. Imponerend was het, stijf ook, een jaar of acht was ik. Ergens midden in die opera scheurt er zo een Einstein-achtige figuur – druk haar, hoog voorhoofd – op een piepklein puchje al knetterend en vroemend het podium over. Toen wist ik: dit is ook voor mij gemaakt. En toch ga ik niet vaak. Ik spel de culturele bijlages, ik weet wat er speelt dus dat is het niet. Het heeft denk ik met die stijfheid te maken en dat je vrienden niet makkelijk te mobiliseren zijn om mee te gaan.’ 

​‘Wat ik het aantrekkelijkst vind aan het theater is het rauwe, ontregelende karakter ervan. In mijn ogen moet de theaterzaal de plek zijn om onaangeharkte dingen te zien, de duistere kanten. Nu ik dat zo hardop zeg, denk ik dat een groot gedeelte van die functie van het toneel door internet is overgenomen, dat is nu bij uitstek de plek voor satire en parodie, subversiviteit, maar dat is even zo voor de neus weg gedacht, hè.’

Macbain
Met dat rauwe en duistere zit het vanavond wel goed. In een ‘Dexter’-achtige ruimte, geprepareerd-voor-bloedvergieten, vangt Dood Paard aan met wat ik met enige dichterlijke vrijheid noem: de liefdesbaby van Gerardjan Rijnders na een kruisbestuiving door Shakespeare's Macbeth en het leven en werk van Kurt Cobain en Courtney Love. 

Het opent met een fictief interview dat een Kurt Cobain-figuur en een Courtney Love-figuur met elkaar houden. Transparant spel, open en geestig, commentaar en ingeleefd tegelijk. De tragiek van het narcisme van de figuren kruipt op ons af. En ook: hoe dicht de doodsangst en het doodsverlangen hier samen op een bankje zitten is ongemakkelijk. Iedere tijd krijgt de helden die zij verdient. Het aanwezige publiek wordt medeplichtig aan hun onafwendbare ondergang. 

​Het interview werkt sterk door in de ’minimal’ Macbeth die daarna aanvangt. De muziek ondersteunt dit, evenals het ‘spelen’ met de technieken van nog een derde duo: Jan Klaassen en Katrijn. Dan schateren we ineens wel erg hard om de bloeddorst en de machtswellust die allemaal maar spel lijken. Tot de echte doden vallen. Dan het derde deel, met weergaloos onweder uit de plexiglas wolken van vormgever Julian Maiwald, waarin de bij vlagen hilarische en vuige en hermetische tekst van Rijnders aan bod komt.

Geef mij een bladblazer
‘Ja, hallo, waarom kwam Cobain niet meer terug? Ik wou meer Cobain, meer muziek, meer weten over wat die roem dan met hem deed!’ We zitten aan de leestafel en proberen te vangen wat we gezien hebben. We waaieren snel uit.’

‘Het spelplezier is het meest opwindend, geef mij een bladblazer! Je nadert die mensen zo dicht, ze raken bijna vertrouwd. Maar ik heb wel die stijfheid ervaren hoor. Je zit er zo op in de theaterzaal. Ik kom er niet echt bij, ik vind poppenkast ook niet kunnen, dit was te ontoegankelijk voor mijn ongeoefende oog.’ Dit bestrijd ik, maar terwijl ik het doe, ontmasker ik mezelf een beetje als zendeling. Mirik hoeft niet bekeerd. Hij legt verbanden met de nacht:

​‘Wat je ook in de nacht ziet, is dat publiek minder snel dan vroeger naar de club te krijgen is. Die vier wanden zijn al te bepalend. Publiek wil onverwachtere, grotere, allesomvattende ervaringen hebben. Dat zie je aan de enorme groei van festivals. Dat hangt dan weer nauw samen met hoe we onze aandacht online verdelen. We kunnen alles tegelijk en dat willen we ook terugzien in de manier waarop we ons ontspannen.’

Ontvankelijkheid
‘Ja, de dramaturgie van een clubnacht komt wel een beetje overeen met die van een voorstelling. En dan ga ik voor het gemak even heel snel voorbij aan dingen als hoge en lage cultuur.’ Daar ben ik dan weer blij om. ‘Wij spreken over het publiek in een staat van ontvankelijkheid brengen. Bij Manifesto – een jaarlijks gekostumeerd feest dat steevast stijf uitverkocht is – openden we ooit door het publiek via een opblaasbare vliegtuigglijbaan de zaal in te sturen. Daarna ben je als het ware open voor alles.’

Samplen
Ik vraag hem hoe hij het vindt dat Shakespeare hier verbonden wordt met de biografie van Cobain en Love. ‘Geweldig, dan is de nieuwe tijd een soort deur naar de oude tijd. Het samplen zoals hier met Shakespeare zie je natuurlijk in de muziek, maar dat kan je ook doen met een hele Zeitgeist. The Summer of Love van 1988 in het Verenigd Koninkrijk met het ontstaan van de housemuziek, dat is een tijdsbeeld en gevoel dat wij op allerlei verschillende manier proberen te herleven in de nacht. Misschien ook wel omdat dat onschuldiger tijden waren.’ 

​Ik wandel naar huis, ik ben afgedaald vanavond naar de niet bepaald onschuldige machtswellust van de Macbeths, naar de holle pijn van moderne roem. En steeds met die lichte, afstandelijke toets in de vorm, waardoor je tussen voelen en denken kan laveren. Ik glimlach, want ik fantaseer over een soort bacchantische clubnacht, Bloodbeth, waarbij een dansende massa badend in de blauwe verf en verzen reciterend Macbeth oproept. Dat lijkt opeens – heel even maar hoor – bijzonder zuiverend. 

Mirik Milan is nachtburgemeester, programmamaker en creative director voor feesten, modeshows en culturele festivals. Hij werkt onder andere voor VICE Media, Meubel Stukken, Gemeente Amsterdam en het Aids Fonds. Ook is hij ambassadeur voor Young Stedelijk. 
www.nachtburgemeesteramsterdam.nl/

Hannah van Wieringen is schrijver. Zij werkt onder andere met Toneelgroep Oostpool en Ulrike Quade Company. Ze won met haar prozadebuut De kermis van Gravezuid de Academica Literatuurprijs.