SHAKESPEAREAANSE VLOEK

Een geschiedenis van vijf eeuwen geleden over twee koninginnen die elkaar naar het leven staan: het verhaal van koningin Elizabeth die haar achternicht Maria Stuart jarenlang in gevangenschap hield wordt nu gespeeld door Dood Paard. Een gesprek met Rob de Graaf, schrijver van de toneeltekst.

Door Veerle Corstens

Wat zegt dit stuk ons over deze tijd?
‘Wantrouwen speelt in dit verhaal een grote rol, geen onbekend gegeven voor de wereld van nu. Verwantschap en vijandschap liggen hier zo dicht bij elkaar: als kind schreven Maria en Elizabeth brieven naar elkaar – ze waren achternichten – maar als Maria uit Schotland aanspraak maakt op de Engelse troon kiest Elizabeth duidelijk voor haar eigen leven. Omwille van haar eigen machtspositie brengt zij Maria uiteindelijk naar de guillotine. Maria omschrijft het als volgt: “Jij als koningin haat mij als koningin, dat zijn slechts posities. Maar uiteindelijk beslis jij als mens dat het mijn nek is waar die bijl straks op neer komt.” En hoe exotisch zo’n verhaal over koninginnen in de zestiende eeuw ook klinkt, zulke grote machtsverschillen met de dood tot gevolg zie je in deze wereld ook overal.’

‘Ik hoop dat dit verhaal als een lamp aangaat boven de schemerige werkelijkheid waardoor je je eigen werkelijkheid scherper ziet.’

Waar gaat het publiek mee naar huis?        
‘Ik hoop dat dit verhaal als een lamp aangaat boven de schemerige werkelijkheid waardoor je je eigen werkelijkheid scherper ziet. En dat misschien ergens in de foyer een gesprekje ontstaat over eerlijkheid en vertrouwen of over de reden die er is om macht en positie te relativeren. Maar ik hoop dat het publiek ook gewoon heeft genoten van mooie beelden, woorden en zelfs een beetje humor. Het is ook feelgood theater.’

Toch lijkt het een verhaal met alleen maar verliezers.
‘Elizabeth blijft weliswaar leven maar moet de schuld van de dood van haar achternicht dragen en krijgt ook een Shakespeareaanse vloek mee van Maria: “Ik hoop dat mijn bloed op jouw handen spat en dat je die handen niet meer schoon kunt krijgen.” Als er één winnaar is, dan is dat het gewone volk dat weliswaar geen rechten en vaak honger had maar in elk geval niet werd onthoofd.’

‘In de geschiedenis hebben deze twee koninginnen elkaar nooit ontmoet: wij wilden dat wel laten gebeuren.'

Het stuk volgt niet waarheidsgetrouw het hele verhaal.
‘In de geschiedenis hebben deze twee koninginnen elkaar nooit ontmoet: wij wilden dat wel laten gebeuren. Maar dan via een kamenierster, genaamd Sileas. Zij heeft niet zo veel in de melk te brokkelen maar ziet de dingen toch vrij helder. In die tijd was het ondenkbaar dat een bediende haar mond zou open trekken en kon zeker die koninginnen niet bij de voornaam noemen. Bij ons geeft de bediende commentaar: “Voor mensen zoals ons is het belangrijk hoe het weer is en de oogst verloopt; we houden ons niet bezig met jullie oorlogen.”

We hebben geprobeerd een psychologisch portret te maken van deze twee vrouwen die hartstocht en plicht proberen te verbinden, wat ze overigens niet erg goed lukte. Maria heeft altijd achter mannen aangelopen van wie ze iets kon krijgen en deze ook zo snel mogelijk weer gedumpt wanneer ze niet meer voor haar macht nodig waren. Elizabeth daarentegen heeft die hartstocht begraven - “ik ben getrouwd met Engeland” - en zich nooit met mannen ingelaten.

Hoe komt zo’n toneeltekst tot stand?
‘Het begon zo’n anderhalf jaar geleden toen Manja Topper van Dood Paard vertelde dat ze een toneelstuk wilde voor drie personen over Queen Elizabeth en Maria Stuart. Het stadium van balletjes opgooien rond de tafel met iedereen van Dood Paard duurt dan vrij lang. Vervolgens ga ik zelfstandig aan de slag. Als mensen te precies weten wat ze willen dan kan het vervelend worden; voor het simpelweg uitvoeren van iemand anders idee ben ik te eigenwijs en te slordig. Schrijven werkt niet met veel mensen samen. Je kan ook niet met vijf mensen een cake bakken; dan heb je te veel suiker, te veel eieren en rijst het baksel niet. Wel vind ik het prettig om tussendoor scenes te oefenen met acteurs, het helpt om hun stem en temperament in die rol te horen.’

En het stuk wordt gespeeld door twee vrouwen en een man, hoe zit dat?
‘Manja wilde heel graag met acteur Joachim Robbrecht werken. En een van zijn vele eigenschappen is dat hij een man is. Dan kun je allemaal dingen over gender gaan bedenken maar daar hebben we ons niet mee bezig gehouden. Wel speelt hij Elizabeth die een vrij mannelijke vrouw was. Ze leidde een wereldrijk waarbij ze sowieso alle mannen om haar heen naar haar hand moest zetten. Er zijn zelfs complottheorieën dat ze eigenlijk een man was, maar daar geloof ik niet zo in.’

QUEENS speelt van do 5 t/m za 14 november in Frascati

Klik hier voor meer info en tickets