‘Sarah Kane stelt dezelfde vraag als ik: “hoe moet ik leven als ik weet dat ik doodga?” Dat klinkt misschien alsof ik een sombere Harrie ben, maar voor mij is dat dé primaire vraag. Natuurlijk denk ik ook wel eens na over wat ik op mijn boterham smeer of hoe het met mijn dochter gaat, maar deze vraag is existentieel. Haar toneelstukken worden wel eens nihilistisch genoemd maar het zijn juist open wonden; een schreeuw om de liefde centraal te plaatsen. Alleen door de liefde kun je volgens haar overleven, maar die is zo moeilijk te vangen dat het een noodzakelijk kwaad wordt.’

Geen hysterische uitbarsting
Crave begint met vier minuten heel verstilde minimalistische muziek – het Rosa Ensemble speelt de voorstelling samen met vier acteurs. Wat volgt zijn vier stemmen in een muzikaal patroon. In de toneeltekst zijn de stemmen aangegeven met letters: A, B, C en D. Het zijn geen personages met een geschiedenis en een verhaal, maar vier mensen die figureren in een bizar schema van patronen. ‘Het stuk bestaat uit allemaal pogingen van de verschillende stemmen om met elkaar in contact te komen. Het zijn eigenlijk allemaal afsplitsingen van Kane zelf; of stemmen die in ieders hoofd om aandacht strijden.’

Dat het geen hysterische uitbarsting wordt, daarvoor zorgt de taal van Kane, volgens Delpeut: ‘Daarin is ze compromisloos. Soms is er minutenlang stilte en soms gaat de tekst met gierende vaart vooruit. Maar van improvisatie is absoluut geen sprake. De teksten zijn exact op elkaar afgestemd, ook al zit er veel herhaling in. Als iemand zich verspreekt en een andere acteur of muzikant daar op reageert, kan de hele voorstelling in een loop terecht komen. Het vergt een absolute concentratie van de acteurs die voorbij het absurde gaat.’

Er zit een vrijheid in die overgave van de acteurs volgens Delpeut. Hij slaat zijn ogen neer en staart naar zijn handen. Volgens hem kom je in een state of mind die het onderbewuste triggert, wanneer je deze voorstelling repeteert of opvoert. En er met huid en haar in gaan en toch geen persoonlijke ervaringen delen, dat is mogelijk volgens Delpeut. Hij vindt het te vergelijken met een zanger die een lied van iemand anders zingt: ‘Er is een melodie en een tekst die je moet volgen maar een goede zanger voedt zijn performance met persoonlijke noodzaak. En dat komt uit een abstracter gebied. Het is wel emotioneel, maar de zanger heeft het niet over zichzelf. Waar die emotie vandaan komt, blijft het geheim van de zanger of van de acteur. De toeschouwer heeft daardoor ook de ruimte om zijn of haar eigen geheim te projecteren op datgene wat hij ziet. Goed spelen en goed regisseren gaat er volgens mij over dat er een brug wordt geslagen tussen de twee geheimen: van diegene op het podium en diegene in het publiek.’

Er zit een vrijheid in die overgave van de acteurs volgens Delpeut. Hij slaat zijn ogen neer en staart naar zijn handen. Volgens hem kom je in een state of mind die het onderbewuste triggert, wanneer je deze voorstelling repeteert of opvoert. En er met huid en haar in gaan en toch geen persoonlijke ervaringen delen, dat is mogelijk volgens Delpeut. Hij vindt het te vergelijken met een zanger die een lied van iemand anders zingt: ‘Er is een melodie en een tekst die je moet volgen maar een goede zanger voedt zijn performance met persoonlijke noodzaak. En dat komt uit een abstracter gebied. Het is wel emotioneel, maar de zanger heeft het niet over zichzelf. Waar die emotie vandaan komt, blijft het geheim van de zanger of van de acteur. De toeschouwer heeft daardoor ook de ruimte om zijn of haar eigen geheim te projecteren op datgene wat hij ziet. Goed spelen en goed regisseren gaat er volgens mij over dat er een brug wordt geslagen tussen de twee geheimen: van diegene op het podium en diegene in het publiek.’

We zijn allemaal getraumatiseerd                                                                        
Theater Utrecht speelde Crave in mei al in het huistheater van Delpeut, de Paardenkathedraal. Dat er tijdens de voorstelling regelmatig mensen wegliepen, vindt Delpeut geen probleem: ‘Ik geloof dat kunst niemand pijn kan doen, dat is simpelweg onmogelijk. Als mensen zich ongemakkelijk voelden, kwam dit omdat er iets aangeraakt werd wat al in hen zelf zat, wij hebben dat alleen maar bloot gelegd. Een aantal is later nog terug gekomen omdat ze wilden weten wat hen nou zo raakte. Soms kwamen ze daar achter, soms ook niet. Maar het is altijd een bijdrage aan de verwarring. En het is belangrijk om daar ruimte aan te geven. Erkend worden in vertwijfeling, eenzaamheid of verdriet geeft loutering.’

Delpeut doet zijn ogen nog eens dicht en plukt met zijn rechterhand aan zijn baard. ‘We zijn allemaal getraumatiseerd doordat we als baby zomaar ineens op aarde werden geflikkerd. Een reeks trauma’s als kind is normaal. Hunkering om die wond weer te helen ook; wat kapot is weer heel te maken. Dat is waar Crave over gaat; het verlangen, de hunkering naar totale liefde. In de voorstelling komen heftige dingen naar voren als incest en verkrachting. Toch zie ik het als een ode aan de liefde. Zonder de liefde is er geen mogelijkheid te bestaan. Maar die liefde vraagt dat we ons werkelijk verbinden met een ander. Het feit dat het Kane nooit gelukt is die totale liefde te vinden is heel treurig maar de zoektocht is erg herkenbaar. Het beeld dat Kane schetst van die totale liefde is te absoluut voor mij. Overal waar het absolutisme om de hoek komt, komt ook de tragedie, want het leven is vol compromissen. Kane stelt ons de vraag of we ons daar van bewust van zijn.’

Bang om zelf knettergek te worden – Kane heeft een uitgebreide historie van depressie en haar leven eindigde op 28-jarige leeftijd in zelfmoord – is Delpeut niet. ‘De volstrekte compromisloosheid en de overgave waarmee ze schrijft, spreken me zeker aan. Kane heeft mij doen inzien dat theater ook buiten de grenzen van het betamelijke mag treden, een intensiteit mag hebben in het zwarte, zelfs het abjecte. Precies die overgave, enorme energie, levenslust en woede trekken me aan in haar werk. Ze had de wil om het leven te begrijpen, wat haar uiteindelijk niet gelukt is. De gedachte dat ze die absolute liefde nooit zou vinden, kon ze niet aan. En daar scheiden onze wegen zich. Want voor mij is de liefde wel een bewust streven, maar 100 procent absoluut is die nooit en dat accepteer ik. Zo goed mogelijk. En daarmee ben ik inderdaad net iets minder compromisloos dan Kane.’

Thibaud Delpeut (1978) is sinds 2013 artistiek directeur van stadsgezelschap Theater Utrecht. Hij studeerde klinische psychologie en volgde de regieopleiding in Amsterdam. Hij was eerder als regisseur verbonden aan o.a. Toneelgroep Amsterdam en Schauspiel Frankfurt. In zijn voorstellingen zoekt hij de grensgebieden en raakvlakken van verschillende kunstdisciplines op door muziek en film in zijn voorstellingen te integreren.

Veerle Corstens schrijft journalistieke stukken voor onder andere het Parool, de Uitkrant en C. Magazine. Daarnaast schrijft zij teksten in opdracht, onder meer voor Oerol Festival, de Vereniging Rembrandt en TedxAmsterdam. Voor het Holland Festival schreef zij een serie interviews met theatermakers. www.schrijfsel.nl

Crave, Theater Utrecht; 17 t/m 23 september in Frascati Theater